W przypadków przestępstw przeciwko mieniu spotkać się można z tzw. czynami przepołowionymi. Przykładowo, jeśli wartość rzeczy skradzionej nie przekracza 500 zł, to mamy do czynienia z wykroczeniem, jeśli przekracza tę wartość – mówimy o przestępstwie. Podobnie jest w przypadku przywłaszczenia. Jak wygląda natomiast kwestia wyłudzenia pieniędzy?
Spis treści:
- Szalbierstwo a oszustwo
- Do jakiej kwoty mówimy o wyłudzeniu pieniędzy?
- Konsekwencje wyłudzenia pieniędzy
- Podsumowanie
Wyłudzenie pieniędzy a oszustwo
W kodeksie wykroczeń uregulowany został czyn tzw. szalbierstwa, który może przywodzić na myśl karalne oszustwo. Chodzi tutaj o wyłudzenie usługi, gdy wartość szkody wywołanej przez sprawcę nie przekracza kwoty 100 zł. Czyn ten został uregulowany w art. 121.
Zgodnie z treścią ww. przepisu kto, pomimo nieuiszczenia dwukrotnie nałożonej na niego kary pieniężnej określonej w taryfie, po raz trzeci w ciągu roku bez zamiaru uiszczenia należności wyłudza przejazd koleją lub innym środkiem lokomocji, podlega karze aresztu, ograniczenia wolności albo grzywny. Tej samej karze podlega, kto bez zamiaru uiszczenia należności wyłudza pożywienie lub napój w zakładzie żywienia zbiorowego, przejazd środkiem lokomocji należącym do przedsiębiorstwa niedysponującego karami pieniężnymi określonymi w taryfie, wstęp na imprezę artystyczną, rozrywkową lub sportową, działanie automatu lub inne podobne świadczenie, o którym wie, że jest płatne. W razie popełnienia omawianego wykroczenia można orzec obowiązek zapłaty równowartości wyłudzonego mienia.
Szalbierstwo w tym sensie jest szczególnym rodzajem oszustwa, że charakteryzuje się działaniem polegającym na wykorzystaniu podstępnie wytworzonej sytuacji w celu wzbogacenia się kosztem innej osoby, z tym jednak zastrzeżeniem, iż w przypadku wykroczenia typizowanego w art. 121 § 2 KW działanie sprawcy skierowane jest przeciwko odmiennemu niż w przypadku przestępstwa z art. 286 § 1 KK przedmiotowi. Z punktu widzenia przedmiotu czynności wykonawczej, norma art. 121 § 2 KW nie wyłącza z obszaru przestępstwa oszustwa ani wszystkich usług, ani usług transportowych w szczególności, ani też nie nakazuje traktować ich jako nienależące do kategorii mienia w rozumieniu art. 286 § 1 KK.
Jeśli czyn doprowadził jednak do powstania szkody o wartości przekraczającej 100 zł to do rozważenia jest odpowiedzialność za przestępstwo oszustwa. Zgodnie z treścią art. 286 Kodeksu karnego Kto, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, doprowadza inną osobę do niekorzystnego rozporządzenia własnym lub cudzym mieniem za pomocą wprowadzenia jej w błąd albo wyzyskania błędu lub niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8. Tej samej karze podlega, kto żąda korzyści majątkowej w zamian za zwrot bezprawnie zabranej rzeczy. W wypadku mniejszej wagi, sprawca podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. Jeżeli oszustwo popełniono na szkodę osoby najbliższej, ściganie następuje na wniosek pokrzywdzonego. Co istotne, w świetle orzecznictwa sądowego pod pojęciem mienia rozumieć można w określonych przypadkach także świadczenie usług.
Do wyczerpania znamion art. 286 KK niezbędne jest szczególne działanie sprawcy w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, a nadto doprowadzenie pokrzywdzonego do niekorzystnego rozporządzenia mieniem za pomocą fałszu – wprowadzenia w błąd, wyzyskania błędu lub niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania – a sprawca musi obejmować swoim zamiarem także ten sposób i skutek działania.
Do jakiej kwoty mówimy o wyłudzeniu pieniędzy?
W przypadku wyłudzenia pieniędzy nie obowiązuje zasada kontrawencjonalizacji, co oznacza że wyłudzenie nawet kwoty poniżej 100 zł podpadać może pod znamiona oszustwa z art. 286 k.k. Pytanie, czy w danym przypadku czyn ten rzeczywiście charakteryzuje się większą niż znikoma społeczną szkodliwością i wymaga ścigania karnego. Jeśli chodzi natomiast o wyłudzenie usługi w myśl art. 121 k.w., to – przyjmując, że rozporządzeniem mieniem jest także wykonanie usługi pojawia, - przypadki, gdy szkoda wyrządzona czynem zabronionym nie przekracza 100 zł, kwalifikować należy jako wykroczenie.
Konsekwencje wyłudzenia
Skutki prawne wyłudzenia usługi uznawanego za wykroczenie są znacznie mniejsze, niż w przypadku oszustwa z art. 286 § 1 k.k. Przy omawianym wykroczeniu pojawia się nam możliwość zastosowania kary aresztu, grzywny lub ograniczenia wolności. Jeśli jednak czyn sprawcy będzie uznany za oszustwo penalizowane przez przepisy Kodeksu karnego to odpowiedzialność będzie surowsza – włącznie z możliwością pozbawienia danej osoby wolności.
Podsumowanie
Wyłudzenie może być uznane za wykroczenie, jeśli dotyczy usługi określonej w art. 121 k.k. o wartości mniejszej niż 100 zł. W przypadku natomiast wyłudzenia pieniędzy, czyn sprawcy zawsze – niezalenie od kwoty - realizować będzie znamiona oszustwa z art. 286 k.k.
Na zakończenie niniejszego artykułu chcielibyśmy podziękować kancelarii KARH (Adwokat dr Aleksandra Rychlewska-Hotel) za udostępnienie źródeł oraz wskazówki przy przygotowaniu tego tekstu. Misją naszej Redakcji jest dostarczanie rzetelnych informacji z zakresu prawa, które mogą pomóc czytelnikom lepiej zrozumieć swoje prawa i obowiązki. Mamy nadzieję, że ten artykuł przyczyni się do budowania świadomości problemu, który opisaliśmy. Pamiętajmy jednak, że niniejszy tekst nie jest poradą prawną i w przypadku konieczności rozwiązania konkretnych problemów prawnych, zalecamy skorzystanie z usług profesjonalnego adwokata. Redakcja LawMedia.pl